Het wrange gelijk van Gilles

Gilles Villeneuve verongelukte in de lente van 1982. Mark Koense herinnert zich een fenomenale Formule 1-virtuoos.

Gilles Villeneuve zou afgelopen januari 65 jaar zijn geworden. Het is onmogelijk je hem als ex-coureur voor te stellen. Omdat Gilles - wellicht meer dan wie dan ook - zo intens veel van autoracen hield. Van het zo hard mogelijk rijden, niets meer en niets minder. Geld, roem, politiek en gevaar waren in de wondere wereld van de kleine Canadees slechts bijzaken. Het ging hem, zo leek het, louter om de volgende bocht, de volgende ronde, de volgende race. Hij was altijd op zoek naar de grens, leefde overal op de limiet. En desnoods eroverheen, al kon dat hem de overwinning of de wereldtitel kosten. Of zijn leven.

Hij was echter niet roekeloos, sloot nooit zijn ogen voor de risico's. Integendeel: hij raasde in volmaakte vrede langs de rand van de afgrond en genoot van het uitzicht. Sommigen, zoals Colin Chapman en Bernie Ecclestone, noemden hem een waaghals, een kaars die aan twee kanten brandde. Voor anderen, zoals Enzo Ferrari en Niki Lauda, was hij de ultieme racer, de beste van allemaal. Eén ding staat vast: zijn inzet was totaal. Een bijna bezeten inzet, die Gilles zich kon veroorloven vanwege zijn fabelachtige wagenbeheersing.

Hij liet zijn auto's alle hoeken van het circuit zien, dingen doen die ze niet wilden. Omdat het eigenlijk helemaal niet kón. Nog later remmen, nog eerder op het gas, nog harder over de kerbstones, nog dichter langs de vangrails, nog dwarser door de regen. Want Villeneuve moest en zou winnen. Elke bocht, elke ronde, elke race. En als iets niet wilde buigen, dan moest het maar barsten. Capituleren en uitgekookt een paar punten pakken zag hij als hoogverraad. Verraad van zijn talent, van zijn drang, van de hele essentie van racen. En dus won hij eens op Jarama met vier veel snellere auto's in zijn nek. En vloog hij in Rio de Janeiro een keer als koploper van de baan, de vanghekken in.

Je moet het gezien hebben om te kunnen geloven. En ik heb het niet gezien. Helaas. Ik ken alleen de beelden. En de verhalen. Van René Arnoux bijvoorbeeld. "Ahhhh, Gilles...", mijmerde René eens tijdens een etentje in Zandvoort. "We begrepen elkaar, weet je? Hij was mijn grootste vriend in de Formule 1. Misschien wel de enige echte. Ik kon hem volledig vertrouwen. Toen we op Dijon de laatste ronden van de race zij aan zij naar de finish reden, elkaar keer op keer met de wielen raakten en zelfs een paar keer van de baan vlogen, verklaarde iedereen ons voor gek. Ze dachten dat we elkaar wilden vermoordden. Maar met Gilles naast me hoefde ik me nooit zorgen te maken. Je wist precies wat je aan hem had. Daarom konden we doen wat we die middag op Dijon deden."

Uitgerekend Niki Lauda, door velen bestempeld als een koele computer, viel ook als een blok voor de zorgeloze Villeneuve. "Hij was een gigant, zonder meer de snelste. Ik weet nog dat ik een keer aan het begin van een vrije training de pits uitreed en direct werd ingehaald door een Ferrari. Gilles. Hij reed meteen op de grens en vloog al in de eerste ronde van de baan. Achteraf kwam ik hem tegen en gaf hij lachend toe: " Koude banden. Maar ja, je kent me..."

Zou Villeneuve, als hij Zolder overleefd had, alsnog wereldkampioen zijn geworden, hoewel hij altijd riep dat die titel hem niet interesseerde? Of had hij werkelijk, zoals hij soms suggereerde, de volgens hem veel te politieke Formule 1 de rug toegekeerd en zijn heil gezocht in Amerika, om daar de door hem zo geliefde Indianapolis 500 te winnen? En zou hij wellicht ook geschitterd hebben in de Dakar rally, wat de ultieme speeltuin geweest zou zijn voor iemand die ooit een enorme Ford Bronco van Canada naar Monaco liet verschepen om in de bergen achter zijn huis in het Prinsdom de strijd aan te gaan met de steilste hellingen en de scherpste rotsen?

Het zijn jammerlijk zinloze vragen. Want de antwoorden zijn allang gegeven, op 8 mei 1982. Sinds die bewolkte zaterdag in België heeft Gilles wel gelijk gekregen: die wereldtitel zegt inderdaad niet altijd heel veel. Laat staan alles. Want minstens een paar van die kampioenen staan voorgoed in de schaduw van Villeneuve en diens onuitwisbare erfenis. Het is wrang dat hij voor zijn gelijk de allerhoogste prijs heeft moeten betalen.